Wizja jest prosta i ambitna: utworzyć do roku 2015 wspólnotę opartą na otwartym rynku i bazie przemysłowej, ze swobodnym przepływem towarów, usług, inwestycji, wykwalifikowanych pracowników oraz zliberalizowanym rynkiem kapitałowym. Podobnie jak w przypadku jednolitego rynku UE stawką jest szybszy i bardziej równomierny rozwój, bazujący na wysokim poziomie konkurencyjności oraz pełnej integracji ze światową gospodarką. Aby zwiększyć szansę osiągnięcia tego celu, proces integracyjny obejmuje od lat szerokie spektrum tematów zgrupowanych w trzech filarach: politycznym i bezpieczeństwa, gospodarczym oraz społeczno-kulturowym. Takie podejście jest wyrazem dążenia do kompleksowego zintegrowania regionu oraz gotowości do zmierzenia się z wieloma różnicami dzielącymi jego poszczególne państwa. Czyni to z ASEAN wyjątkowy przypadek w Azji, bo współpraca regionalna zwykle skupia się tam na wąskiej tematyce lub też obejmuje szeroki zakres geograficzny.

Duże znaczenie przywiązywane do wspólnych inicjatyw w zakresie bezpieczeństwa i kwestii społeczno-kulturalnych odróżnia ASEAN od Unii Europejskiej, gdzie te wątki są w zasadzie pozostawione działaniom międzyrządowym. Bez wątpienia największe osiągnięcia procesu integracyjnego stowarzyszenia dotyczą jednak sfery gospodarczej. Do sztandarowych projektów zrealizowanych do tej pory zaliczyć można osiągnięcie porozumienia o obniżaniu taryf celnych w ramach strefy wolnego handlu ASEAN. Niemal całkowite zniesienie barier taryfowych między sześcioma państwami członkowskimi (Brunei, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia i Filipiny) oraz obniżenie ich do średnio 2,6 proc. w odniesieniu do pozostałych czterech pozwoliło zintensyfikować handel wewnątrz organizacji. W latach 2004–2011 jego wartość wzrosła o 129 % z 260,9 do 598,2 mld USD.

Kolejnym krokiem w kierunku usprawnienia przepływu dóbr i usług wewnątrz ASEAN jest usuwanie barier pozataryfowych. Działania na rzecz harmonizacji procedur celnych mają pozwolić na przepływ dóbr na terenie ASEAN, po wypełnieniu jednego zestawu zestandaryzowanych dokumentów. Państwa członkowskie dążą także do wypracowania jednolitych standardów oraz likwidacji przypadków dublowania się procesów certyfikacyjnych i testów. Do 12 priorytetowych sektorów zaliczono m.in. elektronikę, ochronę zdrowia, przemysł samochodowy, przetwórstwo rolne, sektor drzewny, sprzęt teleinformatyczny oraz tekstylia i odzież.

Niezbędnym elementem budowania spójności ASEAN są projekty infrastrukturalne, których realizacja ma zapewnić lepszy dostęp do rynków, zmniejszyć koszty transportów, a także włączyć państwa w regionalne i globalne łańcuchy zaopatrzenia. Realizację kluczowych z punktu widzenia organizacji inwestycji wspomagać ma Fundusz Infrastrukturalny ASEAN, którego budżet w najbliższych trzech latach sięgnie do 1 mld USD. Według szacunków w celu nadrobienia wieloletnich zaległości na tym polu nakłady na infrastrukturę o znaczeniu ponadnarodowym w latach 2010–2020 powinny wynieść 60 mld USD rocznie.

Poszerzone relacje w regionie Państwa ASEAN, świadome swoich przewag w postaci niskich kosztów i rosnącej produktywności pracy, stały się obecnie motorem liberalizacji handlu w Azji. Wobec przemian na rynku pracy w Chinach (rosnących pensji oraz starzenia się społeczeństwa) celem stowarzyszenia jest przejęcie roli największej fabryki świata. O rosnącej atrakcyjności państw ASEAN świadczy silny wzrost napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w ostatnich kilku latach, dzięki czemu ich poziom zrównał się z wielkością kapitału zaangażowanego w Chinach. W 2012 r. bezpośrednie inwestycje zagraniczne w ASEAN wyniosły 113 mld USD – to najwyższy wynik w historii ugrupowania.

Aktywność ASEAN nie ogranicza się jednak tylko do relacji między dziesiątką państw członkowskich. Gorzkie doświadczenia kryzysu ekonomicznego z 1997 r. pchnęły państwa ASEAN do współpracy z Chinami, Japonią, Koreą Południową i Hongkongiem w celu zbudowania azjatyckiego mechanizmu zapobiegania kryzysom finansowym. Fundusz, powstały na bazie tzw. inicjatywy z Chiang Mai, zapewnia państwom Środka na utrzymanie stabilności kursów walutowych w wysokości 240 mld USD. Choć taka zapora może okazać się niewystarczająco mocna w razie ewentualnego kryzysu, jej wartość jako symbolu determinacji państw do obrony regionalnej stabilności ekonomicznej jest nie do przecenienia.

W ramach inicjatywy ASEAN+3 toczy się z kolei skoordynowana współpraca międzyrządowa z Chinami, Japonią i Koreą Południową. Obejmuje ona m.in. bezpieczeństwo energii i żywności, przeciwdziałanie klęskom żywiołowym, współpracę finansową, stymulowanie handlu czy zrównoważony rozwój. W jeszcze szerszym gronie ASEAN+6 podejmowane są inicjatywy obejmujące również Australię i Nową Zelandię oraz Indie. Umowy o wolnym handlu podpisane przez ASEAN z całą szóstką (czyli z Australią, Nową Zelandią, Chinami, Indiami, Japonią i Koreą Południową) przyczyniają się do pogłębiania relacji handlowych w regionie. Stawką jest tu utworzenie prężnie działającej regionalnej strefy wolnego handlu obejmującego wszystkie te państwa – a więc ponad 3,36 mld ludzi, 49% ludności świata, która wytwarza 25% światowego PKB.

Źródło: THINK TANK