Morze Południowochińskie, będące areną sporów terytorialnych Chin z  niektórymi członkami ASEAN, wymieniane jest jako jedno z najbardziej zapalnych miejsc w Azji. Wielu obserwatorów życia międzynarodowego uważa, że sposób, w jaki Państwo Środka będzie dążyć do rozwiązania konfliktów, zdeterminuje relacje Chin ze światem, jak również przyszłość ASEAN. Rosnąca potęga północnego sąsiada oraz jego dążenia do rozwiązywania spornych kwestii na bazie stosunków dwustronnych, jak do tej pory znacząco utrudniają przyjęcie przez ASEAN wspólnego stanowiska. Źródłem optymizmu jest niewątpliwie fakt, że wspomniane kontrowersje nie przekreślają dynamicznego rozwoju więzi gospodarczych – a więc i współzależności – między obiema stronami. Chiny – na początku lat 90. XX w. przede wszystkim źródło obaw – wyrosły „za pomocą” kryzysu finansowego z 1997 r. na najważniejszego partnera handlowego ASEAN i stały się tzw. centrum regionalnych powiązań gospodarczych. Kolejnym przełomowym momentem było wejście w życie w 2010 r. umowy o wolnym handlu, na mocy której ponad 90% towarów w handlu między Chinami, a  Brunei, Filipinami, Indonezją, Malezją, Tajlandią i Singapurem zwolnionych jest z opłat celnych. W 2015 r. podobne reguły wejdą w życie w obrotach między Chinami, a pozostałymi czterema członkami ASEAN, czyli Wietnamem, Laosem, Kambodżą i Birmą. O znaczeniu tych umów dla gospodarki państw ASEAN świadczy to, że w ciągu zaledwie dwóch lat funkcjonowania porozumienia, eksport z ASEAN do Chin wzrósł prawie o 1/3.

Jeżeli znaczenie ekonomicznych więzi z Chinami podkreśla każda analiza na temat sytuacji w regionie, to aktywność innej azjatyckiej potęgi – Japonii – często nie znajduje należytego miejsca w opracowaniach. Japonia plasuje się na drugim miejscu po Unii Europejskiej wśród inwestorów zagranicznych w krajach ASEAN (wartość japońskich inwestycji w 2011 r. była tam prawie trzy razy większa niż chińskich) oraz należy do największych parterów handlowych regionu. Wobec eskalacji napięć na linii Pekin – Tokio, znaczenie ASEAN w japońskiej polityce – zarówno jako alternatywnego dla Chin kierunku inwestycji, jak i geopolitycznej przeciwwagi dla Państwa Środka – będzie rosnąć. Aktywniejszą rolę w regionie zapowiadają też Indie zaniepokojone rosnącą potęgą Chin. Zależy im przede wszystkim na zapewnieniu wolności żeglugi na Morzu Południowochińskim oraz rozwoju relacji gospodarczych z członkami ASEAN, o czym świadczy ich udział w strefie wolnego handlu ASEAN+3. Ponadmiliardowy rynek wewnętrzny Indii to z kolei w oczach producentów z Azji Południowo-Wschodniej znakomita alternatywa dla Chin. Geopolitycznego obrazu regionu dopełnia słynny już zwrot USA w stronę Azji – będący jednym z głównych elementów polityki zagranicznej prezydenta Baracka Obamy.

Wśród głównych założeń budowy „azjatyckiej osi” przez Amerykanów znajduje się zacieśnienie militarnych i gospodarczych relacji z państwami ASEAN. Zainicjowana w roku 2012 rozszerzona współpraca ekonomiczna (Expanded Economic Engagement) ma szansę stać się zalążkiem przyszłej strefy wolnego handlu między USA i ASEAN. Już teraz Stany Zjednoczone znajdują się w ścisłej czołówce najważniejszych inwestorów zagranicznych oraz partnerów handlowych ASEAN.

Źródło: THINKTANK